38, Çayan Demirel'in, Ali Naki Gündoğdu ve Ali Haydar Güler ile birlikte 2003'te başlayıp 2006'da bitirdiği belgeseli. Müzikler Metin Kahraman'a ait. 1938'de Dersim'de yapılan katliamı anlatıyor. Dersim, Osmanlı zamanında senelerce özerk olarak yönetildikten sonra Tanzimatla beraber bu bölgeyle ilgili kararlar alınmaya başlanıyor. Dersim isyanları 19.yy'la birlikte başlıyor. (genel bilgi için bakınız vikipedi). 38'de, gazeteci ve bilim adamlarının fikirlerinin yanı sıra resmi belgelerden, anı kitaplarından alınan pasajlar ve en önemlisi Dersim halkından 1938'i birebir yaşamış insanlarla söyleşiler var. Belgeselin yönetmeni Çayan Demirel 1977 İstanbul doğumlu. Daha evvel, bilim felsefecisi Yılmaz Öner'le ilgili "Bir Bilim Adamı ile Zaman Enleminde Yolculuk" isimli belgesele yapım yönetmenliği yapmış (açıkçası yapım yönetmenliği de ne demek bilemiyorum).
Belgesel olarak çok başarılı bulmadım naçizane. Özellikle anlatıcının tavırsız tavrı rahatsız edici derecede bilinçsizdi, yaptığı türkçe ve telaffuz hataları da cabası. Belgesel 1936 ve '37'den bazı kısa bilgilerle başlıyor ama asıl başladığı nokta, devletin Dersim'le ilgili olarak aldığı kararlar. Gel gör ki bu kararların alınmasının öncesiyle ilgili bilgi yok. Neden böyle bir karar alındı ya da bu kararın alınma nedenleri neler olarak açıklandı? Elbette belli ama gene de bir adım geriden alsa belki daha açıklayıcı olurdu diye düşündüm.
Fakat çok önemli bir belgesel çünkü Dersim'de olanlara şahitlik etmiş bu yaşlı teyzeler ve amcalar da göçtüğü vakit bu dünyadan, elde hikayenin aslından geriye hiçbirşey kalmayacaktı. Yazılan, çizilen, bağrılan ve göze sokulan tarihin ne denli yamultulduğunu gösteren belgesellerden 38.
Dersim katliamının tüm korkunç anıları salt gerçekliği ve saf acısıyla anlatılıyor çıplak. Ne öfkeli, ne duygusal ne de kurgu var belgeselin hikayesinde.
38 gibi bir belgeseli hiçbir sinema ya da televizyon kanalında gösteremeyeceği kesin elbet. Hatta bu belgesel yüzünden gözaltına bile alınmış yönetmen. Film bazı üniversitelerde ve kültür merkezlerinde gösterilmiş Türkiye, İngiltere, Almanya, Avusturya ve İsviçre'de ama belgeselin çekildiği yerde, Tunceli'de gösterilmeye gelince iş, ortalık karışıyor. 7. Munzur Barış ve Kültür Günleri kapsamında 6 Şubat 2007 senesinde valinin izni ve onayı ile gösterim programına alınan 38, polis engeliyle karşılaşıyor. Polis, provokasyon riski yüzünden belgeselin özel incelemeye alınması gerektiğini söylüyor. Sonunda yönetmenin kendisi çekiyor belgeseli gösterimden. (haberin aslı ve detayları için bakınız radikal)
Belgeseli youtube'dan izlemek için buraya,
ktunnel için buraya,
rapidshare'den indirmek için de buraya tıklayın.
